Fraude in de zorg, dat bestaat toch niet?!

Jarenlang konden we ons niet voorstellen dat men fraudeerde in de zorg. Daar werken toch alleen maar betrokken mensen met een enorm zorghart? Die maken toch geen misbruik van collectief geld of zorgbehoevende burgers? En toen kwamen de berichten steeds vaker in het nieuws. Misbruik en fraude met PGB’s, overmatig uren declareren door zorgaanbieders of onrechtmatig gebruik of toe-eigenen van hulpmiddelen. Er zijn talloze voorbeelden van grootschalige, kleinschalige of individuele zorgfraude. Problematische vraagstukken binnen de zorg zijn echter vaak: wie is er verantwoordelijk? Welke eisen worden gesteld? Hoe worden die getoetst? Welke maatregelen zijn er als afspraken niet worden nagekomen? Welke straf staat er op fraude, of op misbruik? En wellicht de belangrijkste en meest gevoelige vraag: Fraudeert de persoon of organisatie in kwestie bewust?

In mijn vorige column had ik het al eens over de verschillende taken die een gemeente op zich heeft gekregen en de functies die daaraan verbonden zijn. Ik beschreef hoe veel ellende voorkomen zou kunnen worden door kortere lijnen kwaliteit, toezicht, contractmanagement en consulenten. Mijn advies: zoek elkaar op! Maak kennis en maak verbindingen. Zorg ervoor dat iedereen jouw eigen kracht optimaal kan benutten, maar vergeet vooral niet ook de kracht van je collega’s te benutten.

Naar aanleiding van de berichten die tijdens het schrijven van dit stuk (januari 2020) als “shocking news” naar buiten komen wil ik mij nogmaals richten tot de gemeenten. Er zijn miljoenen zorggelden die verdwijnen in de zakken van fraudeurs. Aanwijsbare redenen zijn onder andere het gemak waarmee een zorgorganisatie opgestart kan worden, het gebrek aan controle en de “gemakkelijke doelgroep” (zorgbehoevenden). Dit zijn echter allerlei zaken die pas een rol spelen zodra de burger in aanraking komt met de fraudeur en daarbij kan beschikken over toegekende zorggelden. Een fraudeur met een cliënt zonder zorggeld is namelijk nog geen probleem. En daar zit uiteraard ook de oplossing voor het miljoenen probleem. Het gaat niet om het voorkomen dat louche zorgkantoren bestaan of dat er soms een uurtje extra gedeclareerd wordt. Of het feit dat zorgorganisaties miljoenenwinsten behalen waar vraagtekens bij geplaatst kunnen worden. Dat zijn nou eenmaal indirecte en directe gevolgen van de keuze voor marktwerking in de zorg en dat is een onderwerp waar ik nu ver vanaf wil blijven.

Waar het mij omgaat is de toegang tot zorg. De toegang tot zorg is een onderwerp dat tevens meermaals in het nieuws is geweest. We zouden de toegang te ingewikkeld hebben ingericht. Burgers weten niet waar te zoeken of zich te melden met een zorgvraag. Terwijl we de letterlijke toegang tot zorg steeds beter en integraler in weten te richten, vergeten we de cruciale schakel tussen de toegang en de daadwerkelijke zorg. Het is het moment dat komt nadat de burger de toegang heeft gevonden en de hulpvraag op tafel heeft gelegd. Het is zodra de situatie in kaart is gebracht, beoordeeld en zorg is toegekend, dat het verschil gemaakt kan worden. Zodra cliënt en aanbieder elkaar vinden is het van cruciaal belang dat “controle” plaats vindt. In deze context bedoel ik met controle niet het checken van papierwerk, diploma’s en registraties. Ik doel op het afstemmen van doelen, het oormerken van collectief zorggeld en het in kaart brengen en houden waar dit geld naartoe gaat. Ook hierin bent u niet de toetser, de toezichthouder of de leidinggevende, maar u bent wel regievoerder. U stelt doelen op en monitort of deze behaald worden. Bij twijfel over cliënt of aanbieder kent u het geld voor een kortere termijn toe en gaat u op kortere termijn opnieuw op gesprek (niet op controle!). U evalueert de eerder gestelde doelen en stelt bij waar nodig. Lijkt er iets niet in de haak, dan neemt u direct contact op met de interne verantwoordelijke collega (kwaliteit, toezicht, contractbeheer) en trekt samen verder op.

Naar mijn mening is het ontzettend ingewikkeld en complex om het probleem op korte termijn bij de zorgaanbieder op te lossen. Het is, net als met de zorg zelf, juist de voorkant waar het probleem zo snel mogelijk kan worden getackeld. Strikt toezien op twijfelgevallen, een nauwe samenwerking zowel intern als extern en zelf de weg weten binnen ons complexe zorglandschap zijn de sleutel tot het oplossen van (onbewuste) fraude, misbruik en oneigenlijk gebruik. Zo is ook bij fraude de conclusie: voorkomen is beter dan genezen! En bij twijfel, bezoek je dokter op tijd!